Acil aydınlatma tasarımı yapılırken tercih edilen ürünler, acilde yanma süreleri ve aydınlatma seviyeleri bakımından farklılık göstermektedir. Bu tercih sırasında; binanın kullanım amacı, tahliye stratejisi ve binanın yangın riski değerlendirmesi gibi faktörler en uygun aydınlatma süresini ve seviyesini sağlayan ürünleri saptamak için göz önünde bulundurulur.
Bu sayımızda, süresi ve aydınlık seviyesine göre acil aydınlatma ürünleri konusu, Beş A markasının tüketicileri ve paydaşları için hazırladığı “Acil Aydınlatma Tasarım Rehberi”nden yola çıkarak tüm ayrıntılarıyla okuyucumuza sunuluyor.
Özet Bölümü
Acilde Yanma Süresi
Acilde yanma süreleri, binanın kullanımına ve tahliye stratejisine bağlı olarak değişmektedir. Eğlence yerlerinde (sinemalar, tiyatrolar vb.) ve uyku riski taşıyan binalarda (oteller ve misafirhaneler vb.) 3 saatlik bir süre gereklidir.
Ortak apartman blokları için de 3 saatlik bir süre gereklidir. Çünkü bina sakinleri binanın düzenine aşina olsa ve acil bir durumda düzenli bir tahliye beklenebilir olsa da hâlâ uyku riski vardır.
Tahliye/kaçışın zaman alabileceği durumlarda da 3 saatlik bir süre gereklidir. 3 saatlik bir süre gerektiren başlıca tesis türleri şunlardır:
Uyku Konaklaması Olarak Kullanılan Tesisler
- Hastaneler
- Bakımevleri
- Misafir evleri
- Yurtlar
- Yatılı okullar
- Bazı kulüp türleri
Tedavi Veya Bakım İçin Kullanılan Konut Dışı Binalar
- Özel okullar
- Klinikler ve benzeri tesisler
Rekreasyon İçin Kullanılan Konut Dışı Binalar
- Tiyatrolar
- Sinemalar
- Konser Salonları
- Sergi Salonları
- Spor Salonları
- Kamusal Evler
- Restoranlar
Konut Dışı Kamu Binaları
- Belediye Salonları
- Kütüphaneler
- Mağazalar
- Alışveriş Merkezleri
- Sanat Galerileri
- Müzeler
Bazı tesislerde, tahliye derhal yapılırsa 1 saatlik süre kabul edilebilir.
1 saatlik bir sürenin yeterli olduğu başlıca tesis türleri şunlardır:
Eğitim, Öğretim ve Araştırma İçin Kullanılan Konut Dışı Binalar
- Okullar
- Yüksek Okullar
- Teknik Enstitüler
- Laboratuvarlar
Ürünlerin Üretimi, İşlenmesi veya Depolanması İçin Kullanılan Endüstriyel Tesisler
- Fabrikalar
- Çalıştaylar
- Depolar
Bir binanın birden fazla kategoriye girmesi durumunda, daha uzun olan süre geçerli olacaktır. Acil durum aydınlatma süresi ihtiyacı, ayrıca binanın yangın riski değerlendirmesi ile birlikte ele alınmalıdır.
Normal aydınlatmanın kısılabileceği halka açık alanlarda ve duman birikiminin normal aydınlatmanın etkinliğini azaltabileceği ortak alanlarda, sürekli model acil aydınlatma armatürleri kullanılmalıdır. Hem acil durum hem de normal aydınlatma işlevlerini birleştiren bu aydınlatma, estetik veya ekonomik nedenlerle de tercih edilebilir.
Çıkış işaretleri her zaman aydınlatılmalı ve bina işgal edildiğinde her zaman görülebilir olmalıdır.
Normal aydınlatmanın, ışık kaynağı olmayan yönlendirme levhalarını her durumda yeterli şekilde aydınlatabileceğinden emin olunamayacağı için, acil çıkış armatürleri sürekli model olarak kullanılmalıdır.
Acil Aydınlatma Aydınlık Seviyesi
Acil durumda gerekli aydınlık seviyesi ihtiyacı, uygulama alanının işlevine bağlı olarak değişmektedir.
Görme işlevinde uyarıcı olan, nesnelerin üzerine düşen ışık değil, gözlere yansıyan ışıktır. Farklı nesneler kontrast ile ayırt edilir ve ışıktaki değişiklikler gözlere yansır.
Koyu bir arka plan üzerinde açık renkli bir nesne, koyu bir arka plan üzerinde koyu renkli bir nesneden çok daha az ışıkla göze çarpabilir.
Bir cisme düşen ışık miktarı (aydınlık) sadece aydınlatma için kullanılan lambaların gücü ve konumundan değil, aynı zamanda çevreden gelen yansımadan da etkilenir.
Birçok iç mekânda, herhangi bir yüzeye düşen ışığın büyük bir kısmı yansıyan ışıktan gelir. Duvarların, zeminin ve tavanın açık renkli olduğu yerlerde, zemin seviyesindeki aydınlığın %60 kadarı duvarlardan veya tavandan yansıtılabilir.
Dekoratif kaplamaların koyu renkte olduğu (yani düşük yansıtma oranına sahip) bir odada, yansıyan ışığın aydınlığa katkısı çok daha küçüktür.
Yansıyan ışık, örneğin bir samimiyet ve rahatlama hissi üretmek için halıların, duvarların ve tavanın kasıtlı olarak koyu renkte tutulduğu bir gece kulübünde veya restoranda ihmal edilebilir.
Bir kaçış yolundaki tüm potansiyel engel veya tehlikeler, açık renkli olmalıdır. Bu tür tehlikeler, merdiven basamaklarının kenarlarını, bariyerleri ve duvarları hareket yönüne dik açılarla içerir.
Koridorlar gibi sınırlı alanlarda, açık renkli dekorasyon bir avantajdır. Yön değişimlerinde dikey yüzeylere belirgin kenarlar acil tahliyeye yardımcı olabilir.
Bir alan boyunca minimum veya ortalama olarak önerilen aydınlatma seviyeleri; voltaj azalması, kablolarındaki voltaj düşüşleri, pilin yaşlanması ve lamba yaşlanması gibi kriterler dikkate alınarak, nominal süre boyunca kabul edilebilir en düşük değer olarak değerlendirilmelidir.
* Acil aydınlatma aydınlık seviyesi tasarımında, aydınlatmanın hesaplanması, yukarıda bahsedilen yansımaların sağlayacağı katkı göz ardı edilerek yapılmalıdır.
Genişliği 2 metreye kadar olan kaçış yolları için, bir kaçış yolunun merkez çizgisi boyunca zemindeki aydınlatma 1 lux’ten az olmamalı ve güzergâhın genişliği boyunca da bu değerin yarısından (0,5 lux) az olmamalıdır. Daha geniş kaçış yollarında ise 2 metre genişliğinde şeritler halinde tasarlanabilir veya açık alan (panik-önleyici) aydınlatma ile sağlanabilir.
Açık alan (panik-önleyici) aydınlatmada, alanın kenarlardan 0.5 metre içeride kalan çekirdek alanın zemin seviyesinde yatay aydınlık en az 0,5 lux olmalıdır. Yüksek riskli alanlarda, çalışma düzlemindeki (referans düzlem) acil aydınlatma aydınlık seviyesi, bu görev için gereken normal aydınlatmanın yüzde 10’undan az olmamalıdır.
Bu orandan hesaplanan değer 15 lux’ten az çıktığı yerlerde de en az 15 lux olarak uygulanmalı ve zararlı stroboskopik etkiler içermemelidir.
Yüksek riskli görev alanı aydınlatmasının bütünlüğü, alan boyunca korunmalıdır. Bazı yüksek çıkışlı acil durum armatürleri, kaçış yolundaki güvenlik işaretlerinin ve engellerinin gözlemlenmesini engelleyebilecek parlama efekti üretebilir. Bu, engellilik parlaması olarak bilinir. Engellilik parlamasına neden olan en yaygın bağlantı parçaları kurbağa gözü tipidir.
Bu ürünün tipik bir armatür modeli aşağıda gösterilmiştir.
Yüksek aydınlatma seviyesine sahip olduğundan, bu tür armatürleri yerleştirirken dikkatli olunmalıdır. Engellilik parlamasını önlemek için, kataloglarında belirtilen mesafelere uygun olarak konumlandırılmalı ve kaçış yolunda doğrudan görüş hattından en az 30° açıyla konumlandırıldıklarından emin olunmalıdır.
Bazı belirli konumlar, belirli bir aydınlatma ve yanıt süresi gerektirir. Aşağıdaki tabloda başlıca konumlar ve yanıt süresi verilmiştir.
Acil durum aydınlatma tasarımı yapılırken seçilen ürünlerin kalitesi ve doğru konumlandırılması kadar aydınlatma süre ve seviyesi de can güvenliği için büyük önem arz etmektedir.
Apartman gibi daha az kişilerin yaşadığı konutlardan, büyük üretim tesislerine kadar insanların topluca bulunduğu tüm mekânlarda konunun uzmanlarından destek alarak, en doğru acil aydınlatma sisteminin kurulması ve bu desteği sağlayabilecek profesyonellikte markaların tercih edilmesi önerilir.
