Teknolojinin gelişmesi, dünya nüfusunun artması ve sanayileşmenin hızlanması, doğrudan veya dolaylı olarak sera gazı emisyonlarını da arttırdı. Küresel ısınma ve iklim değişikliğinin en önemli sebebi olan olması sebebiyle ülkelerin sera gazı emisyonlarını düşürmesi için uluslararası düzeyde belirli anlaşmalar imzalandı ve standartlar geliştirildi. Artık bireylerin, kurumların, şehirlerin ve ülkelerin sera gazı emisyonu miktarları sistematik bir şekilde hesaplanabiliyor ve raporlanabiliyor.
Sera gazları içerisinde atmosferi en fazla tahrip eden ve günümüzde emisyonu en fazla olan gaz karbondioksittir. Bu nedenle, sera gazı emisyonu ölçümleri genel olarak karbondioksit üzerinden yapılıyor.
Ulaşım, ısınma, barınma, eğlence vb. gibi faaliyetler sonucu doğrudan veya dolaylı olarak oluşan ve karbondioksit cinsinden ifade edilen sera gazı emisyonuna Karbon Ayak izi adını veriyoruz. Bugün bireyler ve kurumlar karbon ayak izlerini hesaplayıp bunu düşürmek için önlemler alabiliyor; çevreci uygulamaları hayata geçirebiliyor.
Karbon ayak izinin sürdürülebilir bir şekilde düşürülmesi için öncelikle hesaplamaların doğru ve tutarlı bir şekilde yapılması gerekiyor. Bunun için de yine belirli standartlar mevcut. Karbon ayak izinin ürün ve servis bazında hesaplanması için PAS 2050, kuruluş düzeyinde hesaplanması için ISO 14064 standardı kullanılıyor genellikle.
Farklı ülkelerin veya uluslararası kuruluşların bu konuyla ilgili farklı yaklaşımları da mevcuttur. Spesifik bir ürün veya uygulama için karbon ayak izi hesaplama yöntemleri geliştirilebiliyor. Örneğin EN 16258 standardı, yolcu ve kargo ulaştırma hizmetlerindeki enerji tüketimi ve sera gazı emisyonlarının hesaplanması için bir metadoloji ortaya koyuyor. ISO 14067 standardı da yine ürünlerin karbon ayak izi hesaplamalarında kullanılan bir diğer uluslararası standarttır.
ISO 14060 standartlar ailesinin özet olarak, sera gazı emisyonlarının ve azaltımlarının nicelleştirilmesi, izlenmesi, raporlanması ve doğrulanması için genel bir çerçeve sağladığını ve tüm paydaşlar için tutarlı bir yol haritası oluşturduğunu belirtmekte fayda var.
Karbon Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?
Karbon ayak izi bir ürün veya hizmetin hammadde olarak tedarik edilmesi, üretilmesi, son tüketiciye iletilmesi, tüketici tarafından kullanılması, ömrünü tamamladıktan sonra atık olarak değerlendirilmesi süreçlerinin tamamını kapsar. Yani bu süreçlerde meydana gelen tüm sera gazı emisyonları karbon ayak izi hesabına dahil edilir.
Kurumlar, bu hesabı düzenli olarak yaptıktan sonra raporlamalı, doğrulamalı ve doğrulamanın güvenliğinden emin olmalıdır. Bu konuda tutarlı ve şeffaf olmak da kurumların karbon ayak izi yönetimindeki en önemli misyonlarından biridir.
Kurumların karbon izi hesaplamalarında dikkat etmesi gereken hususları şöyle sıralayabiliriz:
- Öncelikle bir sera gazı envanteri oluşturulmalıdır. Bunun içerisinde kuruluş ve faaliyet sınırları, sera gazı emisyonu hesaplamaları, yıllık veriler, emisyonların düşürülmesi için gerçekleştirilen faaliyetler, kalite yönetimi ve raporlama bilgileri yer almalıdır.
- Kuruluş bir veya birden fazla tesis, işletme, atölye, fabrika, santral veya ofis olabilir. Karbon ayak izi hesabı yapılacak kuruluşun sınırları açıkça belirlenmiş olmalıdır. Kurum ayrıca, faaliyetlerinin sınırlarını da sera gazı emisyonlarının kaynaklarını tespit etme, hesaplama ve sınıflandırma çalışmalarına göre belirlemelidir. Doğrudan veya dolaylı emisyonlar da bu kapsamda değerlendirilmelidir.
- Sera gazı emisyonu için uygun bir yöntem belirlenmeli ve kuruluş ve faaliyet sınırları içerisinde uygulanmalıdır. Bunun için doğru verilerin seçilmesi ve derlenmesi önem arz etmektedir. Toplam karbon ayak izine ve maliyet hesaplamalarına büyük bir etkisi bulunmayan sera gazı emisyon değerleri ve kaynakları bu aşamada ihmal edilebilir. Fakat bunun da nedenleri sera gazı envanterinde açıkça belirtilmelidir.
- Karbon ayak izi hesabı yapan kurum, kullandığı yöntemi seçme nedenini ve detaylarını belirtmelidir. Sera gazı faaliyet verileri için kullanılan çarpanlar, modellerin kullanımı, korelasyonlar ve yaklaşımlar envanterde yazılmalıdır. Ayrıca, hesapların yapıldığı döneme ait bilgilere de yer verilmelidir. Kurumlar, farklı dönemlerde farklı karbon ayak izi hesaplama metadolojileri kullanabilir. Bunun nedenlerini ve sonuçları da söz konusu envanterde yer almalıdır.
- Kurumlar sera gazı emisyonlarını;
- Doğrudan,
- Dolaylı
- Enerji kaynaklı ve
- Biyokütle kullanımı sonucu oluşan emisyonlar vb. şeklinde sınıflandırmalıdır. Ayrıca, sera gazı uzaklaştırma ve azaltma miktarlarını da raporlamalıdır.
Kurumlar karbon ayak izini düşürmek için çeşitli faaliyetlerde bulunabilir. Bunlara ISO 14064-1’de güdümlü faaliyet olarak tanımlanan bazı faaliyetleri örnek olarak verebiliriz:
- Enerji verimliliği projeleri
- Ağaçlandırma çalışmaları
- Enerji tedarikinde kullanılan yakıtların değiştirilmesi
- Çevre dostu, modern teknolojilerin ve ekipmanların kullanımı
- Sera gazlarını hapsetme uygulamaları
- Enerji ihtiyacının sürdürülebilir şekilde yönetilmesi
- Kuruluşlar ayrıca karbon ayak izi yönetimi için bir kalite yönetim sistemi uygulamalıdır. Bu sistemin amacı,
Sera gazı emisyonları ile ilgili yürütülen tüm çalışmaların uluslararası standartlara uygun şekilde gerçekleştirildiğini,
- Hedeflerin karşılandığını,
- Bu süreçte şeffaflığın ve tutarlığın sağlandığını,
- Çalışmaların dokümante edildiğini ve raporlandığını,
- Sürekli kontrollerin ve iyileştirilmelerin yapıldığını,
- Hataların düzeltildiğini vs kontrol ve takip etmektedir. Karbon ayak izi hesaplamaları sonucu şirket içinde veya dışında yayınlanacak sera gazı raporlarında bu ilkelere uyulması büyük önem arz etmektedir.
