Bu ayki köşemde Afrika’nın en büyük altın üreticilerinden adı ‘Dürüst İnsanlar Ülkesi’ olarak çevrilen Burkina Faso’dan bahsedeceğim.
Burkina Faso, Batı Afrika’da 274.200 km2 yüzölçümüne sahip, kuzeybatıda Mali, kuzeydoğuda Nijer, güneydoğuda Benin, güneyde Togo ve Gana ve güneybatıda Fildişi Sahili ile çevrili, denize kıyısı olmayan bir ülkedir.
2021 yılı itibarıyla ülkenin tahmini nüfusu 20 milyondur. Daha önce Yukarı Volta Cumhuriyeti (1958-1984) olarak adlandırılan ülkenin adı Başkan Thomas Sankara tarafından Burkina Faso olarak değiştirilmiştir. Başkenti ve en büyük şehri Ouagadougou‘dur.
Burkina Faso’daki en büyük etnik grup, 11. ve 13. yüzyıllarda bölgeye yerleşen Mossi halkıdır. Ouagadougou, Tenkodogo ve Yatenga gibi güçlü krallıklar kurmuşlardır.
1896’da Fransız Batı Afrikası’nın bir parçası olarak Fransızlar tarafından sömürgeleştirildi; 1958’de Yukarı Volta, Fransız Topluluğu içinde kendi kendini yöneten bir koloni haline geldi.
1960 yılında Maurice Yaméogo’nun başkanlığında tam bağımsızlığını kazanmıştır. Bağımsızlığını kazanmasından bu yana ülke istikrarsızlık, kuraklık, kıtlık ve yolsuzluğa maruz kalmıştır.
Ülkede 1966, 1980, 1982, 1983, 1987 ve 2022’de Ocak ve Eylül aylarında iki kez olmak üzere çeşitli darbelerin yanı sıra 1989’da bir girişim ve 2015’te başka bir darbe gerçekleşti.
Thomas Sankara, 1982’den 1987’de Blaise Compaoré liderliğindeki darbede öldürülene kadar ülkenin Cumhurbaşkanı olarak görev yaptı ve 31 Ekim 2014’te görevden alınana kadar ülkeyi yönetti.
Sankara, ülke çapında bir okuma yazma kampanyası, köylülere toprak dağıtımı, demiryolu ve yol yapımı ve kadın sünneti, zorla evlendirme ve çok eşliliğin yasaklanmasını içeren iddialı bir sosyoekonomik program yürütmüştü.
Burkina Faso, 2010’ların ortalarından bu yana Sahel’de yükselen İslamcı terörizmden ciddi şekilde etkilenmiştir. Kısmen İslam Devleti (İD) veya El Kaide ile müttefik olan çeşitli milisler Burkina Faso’da ve sınırın ötesinde Mali ve Nijer’de faaliyet göstermektedir.
Ülkenin 21 milyonluk nüfusunun bir milyondan fazlası ülke içinde yerinden edilmiş kişilerden oluşuyor. Burkina Faso ordusu 23-24 Ocak 2022’de bir darbe ile iktidarı ele geçirerek Cumhurbaşkanı Roch Marc Kaboré‘yi devirdi.
31 Ocak’ta askeri cunta anayasayı yeniden düzenleyerek Paul-Henri Sandaogo Damiba’yı geçici Cumhurbaşkanı olarak atadı. 30 Eylül’de ikinci bir darbeyle devrilen Damiba’nın yerine yüzbaşı İbrahim Traoré getirildi.
Burkina Faso’da tarım, gayrisafi yurtiçi hasılanın %32’sini temsil etmekte ve çalışan nüfusun %80’ini kapsamaktadır. Çoğunlukla hayvan yetiştiriciliğinden oluşmaktadır.
Özellikle güney ve güneybatıda halk sorgum, inci darı, mısır, yer fıstığı, pirinç ve pamuk yetiştirmekte ve fazlasını satmaktadır. Bol miktarda altın cevherine sahip olmasına rağmen ülkenin ekonomik faaliyetlerinin büyük bir kısmı uluslararası yardımlarla finanse edilmektedir.
Bakır, demir, manganez, altın, kasiterit (kalay cevheri) ve fosfat madenciliği yapılmaktadır. Bu faaliyetler istihdam sağlamakta ve uluslararası yardım üretmektedir. Altın üretimi 2018 yılında altı altın madeni sahasında artarak Burkina Faso’yu Güney Afrika, Mali ve Gana’dan sonra Afrika’nın dördüncü büyük altın üreticisi haline getirmiştir.
Ouagadougou yakınlarındaki Zagtouli’de bulunan 33 megavatlık güneş enerjisi santrali Kasım 2017’nin sonlarında faaliyete geçti. İnşa edildiği dönemde Batı Afrika’daki en büyük güneş enerjisi tesisiydi.
Dış ticaret rakamlarına bakıldığında ihracatta inci, pamuk, yenilebilir yemişler, yağlı tohumlar ve tuz sırasıyla ön plana çıkarken, en çok ihracat yaptığı ülkeler ise İsviçre, Mali, BAE, Singapur ve Fildişi Sahilleri’dir. Türkiye’ye en çok mineral yağlar, yenilebilir yemişler, doğal inci ve pamuk ihraç etmektedir.
İthalat rakamlarına bakıldığında en çok mineral yağlar, nükleer reaktörler, ilaçlar, karayolu taşıtları ve elektrik malzemeleri ithal ederken, en çok ithalat yaptığı ülkeler sırasıyla Çin, Fildişi Sahilleri, Fransa, Rusya ve Hindistan’dır. Türkiye’den (14) en çok demir-çelik, tuz, mobilya, hububat, nükleer reaktör ve elektrik malzemeleri ithal etmektedir.
Elektrik sektöründe etkin Türk firmaları arasında Bafra Aydınlatma, Nak Kablo, Zeybek Elektrik, Far Elektrik, Emfanorm Elektronik, Nks Kablo, Ünal Kablo, Borsan Kablo, Yavuz Pano, Astor Trafo, Çetinkaya Pano ve Mutlusan Elektrik gibi firmalar yer alıyor.
Sadece elektrik değil, inşaat ve diğer sektörlerinde odağında Burkina Faso yer alıyor. Ülkeye yatırım yapan başlıca firmalardan bazıları söyle; Ayka Tekstil kuracakları 12 bin kişilik tekstil fabrikasıyla ülkeye istihdam sağlamayı da hedefliyor.
Afrika’da altın arayışına giren Türk şirketlerden biri olan Afro Turk SA, Afrika ülkesi Burkina Faso’da iki altın madenini işletmek için yerel hükümetten onay aldı.
Türk şirketi, Oudalan eyaletindeki Tambao ve Soum eyaletindeki Inata altın madenlerini çıkaracak. Bununla birlikte şirketten maden sahalarında savunma ve güvenlik güçleri için üsler de inşa etmesi isteniyor.
Pazar büyüklüğü ve Türk yatırımcılarının nispeten daha az domine ettiği Burkina Faso pazarı, elektrik sektörü için büyük bir potansiyel taşıyor, şu an ki siyasi belirsizlik gözleri korkutsa da elektriğin ve inşaatın nabzı hala çok yüksek.
Görüşmek dileğiyle…
