yangin-guvenliginde-kuralci-olun

Bu makalemde çok kıymetli bir söz olduğuna inandığım, yangın güvenliği konusunda bir felsefe ve temel olarak benimsediğim, slogan haline getirdiğim bu kıymetli sözü açarak bireyler ve şirketler olarak “Canımızı ve malımızı doğru bir şekilde nasıl koruyabiliriz?” sorusuna cevap bulacağız.

Bu cevabı bulurken yine geçmiş tecrübelerimizden derlemeler yaparak en doğru sonuca varacağız. Yangın güvenliğinin en ilk şartı kuralcı olmak.Yangın afetine karşı; fabrikamı, makinelerimi, ürettiğim ürünlerimi, çalışanlarımı sonuç olarak sağladığım katma değerden yola çıkarak ülkemi korumak istiyorum. Çünkü biliyorum ki, Ulu Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk’ün dediği gibi “Her fabrika bir kaledir.” ve ciddiyet ile korunması gerekir.

Elbette yaşadığımız hayatın içerisinde birçok konuda olduğu gibi tam olarak hâkim olacağımız, ancak hayatımızı ve akışını direkt etkileyecek bilgilere sahip olmamız olanaksızdır. Rahmetle anmak isterim ki, kıymetli merhum sanayicimiz Sakıp Sabancı’nın dediği gibi “Bir konunun her şeyini, her konunun en az bir şeyini bileceksin.” Evet bileceksin ki hayatı doğru ve en az sorunla yaşayabil.

Endüstriyel tesisimize veya yaşam alanlarımıza, yangın korunum ve güvenlik sistemleri yaptıracağız. Anlatmaya başlayacağım süreçlerin tamamı sizlere kılavuz olacak, tam sıralaması ile aşama aşama izleyeceğiniz yol sonucunda doğru, kaliteli ve güvenilir bir yangın güvenlik sistemine sahip olacaksınız.

Proje ve Risk Analiz Danışmanlığı

İlk yapmanız gereken iyi ve güvenilir bir firmadan mühendislik hizmeti almaktır. Burada yapınızın yangın risk analizi doğru bir şekilde yapılmalı ve yine yapınızın mimari durumuna göre doğru hesaplama ve ilgili yönetmelikler ile karşılaştırılarak yangın projeniz hazırlanmalıdır.

Bu konuda hassas olacağınız püf noktalar şunlardır; Nace kodunuza göre yangın risk durumunuz ve Binanızın mimari yapısı

Bu iki kriter sisteminizde kullanılacak yangın söndürme ekipmanları ve bu ekipman seçimlerine göre yapılacak hidrolik hesap sonuçlarını belirleyecektir. Bu iki konu neden püf noktadır? Çünkü nace kodu yangın risk durumunuz, yangına müdahale zamanını belirler.

Örneğin düşük tehlike 30 dakika, orta tehlike 60 dakika, yüksek tehlike 90 dakika gibi. Unutmayın ki endüstriyel yapılar üretim anlamında düşük tehlikeli ürünler üretse dahi orta tehlikeli kabul edilirler. Yangın su havuzunuzun su m3 ihtiyacınızı da nace kodları belirler. Elbette yangın ile mücadelenin ilk olmazsa olmazı ve adımı yangın su havuzunuzdur.

Yangın Pompa Grubu Ve Kollektör Sistemleri

İkinci ve en önemli adım yangın pompa grubu ve kollektör sistemlerinizdir.  Unutmayın pompa grubu, yangın sistemlerinin komuta merkezidir. Yangın pompamızın m3 ve basınç aralıklarının belirlenmesinde hidrolik hesaplarımızın sonucunda çıkan değerler alınır.

Bu değerler kullanılacak yangın söndürme ekipmanlarının kapasiteleri ile doğru orantılıdır. Örneğin sisteminizde yangın hidrantı ve/veya sprink sistemi var ise m3 ve basınç değişecektir.

Burada en önemli püf nokta, pompa grubunuzun 1 elektrik, 1 dizel, 1 jokey pompadan oluşan “grup pompa” olması ve kalite standart belgeli, güvenilir ve en önemlisi satış sonrası servis hizmetinin bilgi, beceri ve teknik kapasitesini kanıtlamış olmasıdır.

Unutmayın ki yangın pompa grubunuz belki 3, belki 5, belki 10 yıl sonra lazım olacaktır ve onca yıl beklemede kalacaktır ama ihtiyaç duyulduğunda mutlaka çalışması gerekmektedir.

Bundan dolayı, yangın güvenlik sistemlerinizde maliyet ve kalite anlamında en önem husus ve taviz vermemeniz gereken ekipman yangın pompa grubunuzdur.

Pompa gruplarında karşılaştığımız m3 ve basınç hataları, yapının fiziki şartlarını göz ardı ederek yanlış yangın söndürme ekipmanları seçiminden kaynaklanmaktadır.

Bir örnek vermek isterim, 12 yıllık geçmiş tecrübemizin içerisinde şöyle bir hata ile karşılaşmıştık. Yüksek tehlike sınıfında bir endüstriyel yapımız yangına müdahale zamanı olarak 90 dakika alınmıştı, burada bu süre sadece yangın su havuz m3 ihtiyacı belirlenirken kullanılır.

Projede 90 dakika pompa m3 hesabı içinde kullanılmış ve pompa m3/h kapasitesi %50 fazla belirlenmişti. Oysaki 1 saatte 100 m3 su kapasitesi ile çalışan bir pompa 1,5 saatte 150 m3 su ihtiyacını karşılayacaktır.

Bu durum karşılaştığımız garip hatalardan biri idi.  Sonuç olarak yangın pompa grubu sonradan değişimi veya tadilatı gereksiz ve ciddi maliyetlere neden olan bir konudur ve çok önemsenmelidir. Unutmayın ki, pompa grubu yangın sistemlerinin komuta merkezidir.

Yangın Sabit Boru Tesisatı Ve Dolap Sistemleri

Yangın dolap sistemi metre kareye bakılmaksızın tüm endüstriyel yapılarımızda olması gereken en temel söndürme sistemidir. Sistemimizde kullanacağımız vana grupları mutlaka izlenebilir olmalı, ana hat üzerinde akış anahtarı ile yangın ihbar sistemimize bağlanmalıdır.

Bu şekilde dolaplarımızın çalışmaları izlenebilir olmalıdır. Yine bir örnek verecek olursak, 16 adet yangın dolabına sahip bir endüstriyel yapıda yangın dolabı sabit mekanik tesisatımız rinklenmeli ve bu ring en az 2 ½’’ boru çapı ile yapılmalıdır.

Yangın dolap inişleri de yine en az 2’’ boru çapı ile yangın dolap hortum makarası girişine kadar indirilmelidir. Elbette yangın dolap adetleri ve hidrolik hesap sonuçları boru çaplarımızı belirleyecektir. Burada püf noktamız yangın dolaplarımızdır.

Dolaplarımızın konumlandırılması 30m aralığı kesinlikle geçmemeli, dolap içi hortum çaplarımız mutlaka yarı esnek 1’’ çaplı ve 30m uzunlukta olmalıdır. Dolaplarımızın ana tesisat bağlantı vanaları mutlaka 2’’ itfaiye bağlantı elemanlı 1’’ düşürücülü olmalıdır.

Dolaplarımızdaki püf nokta, 1’’ yarı sert hortum ve ara bağlantı hortumunun arasındaki bağlantı parçasının mutlaka metal alaşımlı olmasıdır. Bu parça birçok yangın dolabının zaman içerisinde çalışmasına engel olmaktadır.

Acil ihtiyaç hali kullanımında, dolabın makarası sert bir şekilde çekilerek hortumun açılması sırasında bu plastik parça kırılarak dolabın kullanılması imkânsız hale getirmektedir.

Yangın durumunda böyle bir olay ile karşılaştığınızı ve belki ilk anda müdahale ile söndürülebilecek olan yangına müdahale edemediğinizi düşünün. Bu durum yangın dolap maliyetlerinde gözle göremediğimiz ama en etkin özelliklerin başında gelir. Unutmayın ki yangın dolap sistemi yangın afetinden korunmanın mihenk taşıdır.

Yangın Sabit Boru Tesisatı Ve Sprinkler Sistemleri

Yangın sprink sistemi, yangın ile mücadelenin en önemli ve başını çeken sistemidir. Çok ama çok önemlidir. Ayrıca proje aşamasında da en çok hata yapılan sistemdir.

Konumuzun başında bahsettiğimiz nace kodu ve binamızın fiziksel yapısı ile birebir doğru orantılıdır. Bu sistemde yapılan hata tüm sistemin hatalı tasarlanmasına sebep olmaktadır. Yangın su havuzunuz, yangın pompa grubunuzun tamamı ile yanlış m3 ve basınçlar ile tasarlanmasına sebep olacaktır.

Sistemimizdeki püf nokta binamızın fiziksel yapısı, yani binanın yüksekliğidir. Seçimini yapacağımız sprink kapasitesi tamamı ile yapımızın yüksekliği ile ilgilidir. Bu noktada genel olarak yapılan hata yapının yüksekliğinin baz alınmaması ile yapılmaktadır.

Örneğin, Binaların Yangından Korunması İle İlgili Yönetmelik’de ve TSE tasarım kriterlerinde maksimum depolama yüksekliğimiz 7,6 m. olarak belirlenmiştir. Bu durum 7,6 m üzerinde depolama yüksekliğine sahip bir endüstriyel yapının mevcut yönetmeliklerimizin kapsamının dışında kalacağını göstermektedir.

Kısaca 8-10-12-13-15 m gibi yüksekliklere sahip bir endüstriyel yapınız var ise veya endüstriyel yapınızın depo alanlarına sprink sistemi tasarlıyor iseniz, bu durumda uluslararası veya NFPA 13 standartları kriterlerini baz almanız gerekir. Bunun haricindeki yapacağınız tüm hesaplamalar ve proje hatalı olacaktır.

Burada ‘’Ek-8/B Yağmurlama Sisteminde Tasarım Yoğunluğu’’ tablosunun alt kısmında şöyle bir not yazılıdır; “Depolama alanları ve farklı özellikteki kullanım alanları için TS EN 12845 esas alınır.’’ Aslında bu ibare atlandığı için birçok sistem proje aşamasında hatalı tasarlanmış olur.

Konunun tam anlaşılması için net bir örnek vereceğim. Fabrikanızın depo bölümüne sprink sistemi yaptıracaksınız. Burada mantık çok nettir. Depo alanlarının yangın yükü oldukça yüksektir. Bu alanlarda mamul veya yarı mamul ürünler ağırlıklı olarak depolanır.

Bu ürünlerin karton, plastik, ahşap gibi koruyucu ve ambalaj kaplamaları vardır ve bu ambalajlar yapılırken içerisinde tiner solvent vb. yüksek yanıcılık ve parlayıcılık özelliğine sahip yapıştırıcılar kullanılmıştır.

Aynı zamanda da oldukça yoğun oranda ürün depolanır ve bu ürünlerin de özellikleri önemlidir. Dolayısı ile böyle bir alanda yapacağınız sprink seçimi ESFR dediğimiz yoğun damlacıklı, yani yangın durumunda çok fazla su sağlayabilecek kapasitede seçilmelidir.

Yine fabrikanızın tamamına sprink yaptıracaksınız ve yapının yüksekliği 10m ve üzeri, bu durumda da yoğun damlacıklı sprink seçimi yapmanız gerekecektir. Basit bir mantıkla düşünelim, fabrikanızda yangın başladı, 10m yükseklikte bir sprink bu yangın sıcaklığını hissetti ve çalışmaya başladı.

Şayet kullandığınız sprink standart bir sprink ise yeterli su miktarını veremeyeceği için, suyun yangına ulaşmadan buharlaşarak ayrıştığını ve suyun dahi yandığını göreceksiniz. Böyle bir durumda o ortamda bulunan veya yangına müdahale eden insanların başına gelebilecek iş kazalarını düşünelim.

Sonuç olarak doğru sprink seçimi tüm yangın sisteminizin doğru projelendirilerek tasarlanmasının ilk şartı ve en önemli püf noktasıdır. Unutmayın ki doğru tasarlanmış bir sprink sistemi, fabrikamızın, işimizin ve canımızın teminatı olur.

Yangın Hidrant Sistemleri

Yangın hidrant sistemlerimiz yapılarımızın dış alanlarının yangın güvenliği ve emniyeti için gereklidir. Yoğun debi ve basınçlar ile çalıştıklarından oldukça uzak mesafelere müdahaleler için emniyetli ve etkili bir söndürme aracıdır.

Bu sistemlerde toprak altı pn16 pe100 yine hidrolik hesaplamalar ile belirlenerek en az 110mm çapında, tesisatı rinklenmiş borular tercih edilmelidir. Bu borular minimum 60 cm derinlikte toprak altına gömülmeli, hidrantlar en az 1500 lt/d kapasiteli seçilmelidir.

En önemlisi, bu hidrantları kullanabilmemizi sağlayacak sahra tipi yangın dolapları kesinlikle ihmal edilmemelidir. Bu dolabın içerisinde 20m uzunluğunda 2’’ bez hortum uçlarında hidrant bağlantı aparatları, nozul ve hidrant anahtarı olmalıdır.

Endüstriyel yapınızın inşaat taban alanı 5000 m2 ve üzerinde ise, yönetmeliklerimiz gereği hidrat sistemi yaptırma zorunluluğunuz vardır. Bu durum yine yangın su havuzu ve pompa basınç ve m3 ihtiyaçlarında önemli bir belirleyici faktördür. Unutmayın ki doğru tasarlanmış bir yangın hidrant sistemi, fabrikanızın yangın güvenlik bekçisidir. 

Yangın Algılama ve İhbar Sistemleri

Bu sistemler elektriksel tasarımlar gerektirmektedir. Genel olarak, ana santral fabrikanızın 24 saat süre ile izlenilen alanları da olması önerilir, tıpkı güvenlik kulübeleri gibi.  Algılama elemanları duman, ısı, alev ve beam dedektörleriden oluşur.

Bu dedektörlerin hangi tiplerinin tercih edileceği fabrikanızın alanlarının fiziki şartları ile karşılaştırılarak yapılır. Örneğin, çalışma ortamınızda fazlaca toz veya duman yapıcı bir makine ya da üretiminiz var ise böyle bir alanda duman dedektörünün tercih edilmesi hata olacaktır.

Yine çalışma alanınızda yüksek sıcaklık üreten bir üretim veya makineniz var ise böyle bir alanda da ısı dedektörü kullanmanız hatalı olacaktır.

Yanlış dedektör seçiminden dolayı birçok fabrikamızda hatalı alarmlar alınması ve bu alarmların çokça tekrarlanması sonucu bu sistemlerin kapatılarak fabrikanın onca sistem ve maliyetinin boşa gittiğini görmekteyiz.

Bu sistemin püf noktası ana santralimizin güvenlik kulübesinde konumlandırılması ve doğru alanlarda doğru fiziki şartlara uygun dedektör seçimleridir. Bu sistemlerde en çok karşılaştığımız hatalar, yine dedektör montajlarının tavan seviyesinin 1-2 bazen 3m alt kısmında yapılmasıdır.

Sıcak hava ve duman, normal soluduğumuz havadan hafiftir ve direkt yukarı doğru hareket ederek çatının en uç boşluk noktasında toplanmaya başlar.

Şayet sizin bu dedektörleri 1m alt kısma montajladığınızı düşünelim. Yangın, dedektörün tam altında oluşmadı ise, ki böyle bir senaryo kabul edilemez.

Yangın sonucunda dumanın dedektöre ulaşabilmesi için önce çatı boşluğunu doldurması, yavaş yavaş aşağıya inerek dedektöre ulaşması gerekir. Bu durumda fabrikanız tamamı yanmış, yangın bitmiş ve hala sisteminiz alarm vermemiş olacaktır.

Önemli olan püf nokta yangın dedektörünün çatı alt kısmından maksimum 35 cm açılabilecek olmasıdır. Ve yangın ihbar sistemi için en can alıcı şart mutlaka 6 ayda bir bakımlarının düzenli yapılmasıdır. Unutmayın ki yangın büyük bir düşmandır, önleminizi alınız!

Gazlı Söndürme Sistemleri

Gazlı söndürme sistemleri temelde iki prensiple söndürme işlevlerini yerine getirirler;

  1. Ortamın ısısını absorbe ederek yanan malzemelerin tutuşma sıcaklığının altına düşmesini sağlamak,
  2. Ortamdaki oksijen seviyesini yanma için gerekli olan %14’ün altına düşmesini sağlamak.

Bu tip sistemler su hasarlarından korunmaları gereken özel mahallerde kullanılır.

Yangın söndürme işleminden sonra ortama zarar vermeden hızlı bir şekilde sistemlerimizin çalışmaya devam etmesini sağlar.

İnsanların bulunduğu odalarda dahi belirli şartlar altında temiz gazlı söndürme sistemleri kullanabilir.  Temiz gazlı olmayan sistemler ise yalnızca içeride canlı bulunmayan bazı mahaller için özel şartlarla kullanılabilir. Bu sistemlerin elektriksel iletkenliği olmadığından insan ve çevre için güvenlidir.

En Çok Kullanıldığı Alanlar

Söndürme sonrasında kirlilik bırakmadıkları ve esnek kullanım seçenekleri sundukları için çok yaygın kullanım alanları bulunmaktadır. Hayati önem taşıyan kritik mahallerde bu yüzden özellikle tercih edilmektedir.

  • Sunucu odaları,
  • Akü ve UPS odaları,
  • Elektrik ve pano odaları,
  • Trafo ve jeneratör odaları,
  • Yanıcı ve sıvı depolama alanları,
  • Veri merkezleri,
  • Arşivler,
  • Kütüphaneler,
  • Bankalar ve müzeler sık kullanılan alanlardır.

Bakım Onarım Hizmetleri

Buraya kadar sistemlerimizi doğru bir şekilde tasarladık, projelendirdik ve montaj kurulumlarını tamamlayarak, yapılarımızda ve yaşam alanlarımızda doğru, kaliteli ve güvenebileceğimiz bir yangın güvenlik sistemine sahip olduk.

Sonrası yapmamız gerek ilk işimiz bu sistemlerin sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlayacak bakımlarını yapmak olmalıdır. Bu konuda maalesef yeterli bilince ve kültüre sahip olmadığımızı söyleyebilirim.

Birçok firmamızda sadece ruhsat alabilmek amaçlı yapılmış ve sonrasında kaderine terk edilmiş yangın güvenlik sistemleri gördük.

Oysaki boşa harcanmış 1 kuruş bile büyük bir israftır. Fabrikalarımızın bakımları sırasında mazotu bittiği için 1 yıl boyunca çalışmayan dizel pompalar gördük.

Düşünün bir yangın yaşıyorsunuz ama pompalarınız çalışmıyor. Neden? Mazotu yok! Yangın ihbar sisteminiz var ama kapalı konumda, yangın çıkmış ama ihbar sisteminiz çalışmamış. Neden? Kapalı konumda! Bu ve bunun gibi onlarca neden ve sonuç yazılabilir.

Oysaki binlerce Türk Lirası harcanarak yapılan bu sistemleri aktif ve çalışır durumda tutmak geri dönüşü, hayati ve maddi telafisi çok güç mali ve ekonomik kayıpları engelleyecektir.

Genel olarak tecrübelerimizden ve karşılaştığımız sorunlardan derlediğimiz ülkemizin yangın güvenlik sektöründeki ve bunun sonucu endüstriyel yapılarımızdaki yangın güvenlik sorunlarını, sorun ve çözüm önerileri ile birlikte sizlere aktarmış olduk.

Unutmayın ki yangın büyük bir düşmandır, önleminizi alınız.! Ve en önemlisi, yangın güvenliğinde kuralcı olunuz!

Görüşmek dileğiyle…