Son zamanlarda farklı konu başlıklarında gündeme gelen işyerinde duygusal taciz, teknik kelime karşılığı ile “mobbing” önemli konulardan bir tanesidir. Mobbing, duygusal bir saldırı şeklidir.
Hedefi ise, işyerindeki kişi veya kişiler üzerinde sistematik baskı yaratarak, ahlaka uymayan yaklaşımlarla kendilerinin iş performanslarını ve dayanma güçlerini yok ederek, işten ayrılmaya zorlamaktır.
Kelime anlamı ile psikolojik şiddet, baskı, kuşatma, taciz, rahatsız etme veya sıkıntı vermektir. Mobbing özellikle hiyerarşik bir yapılaşmanın olduğu gruplarda, kontrolün zayıf olduğu kurumlarda güçlünün altta kalanlara psikolojik yollardan baskı yapmasıdır.
Mobbingin Tarihçesi
Bu kavram duygusal taciz anlamında ilk olarak 1984’de İsveç’de “İş Hayatında Güvenlik ve Sağlık” konulu bir raporun içinde Heinz Leymann tarafından ortaya atıldı.
İşyerinde duygusal taciz daha öncelerden beri meydana gelmekte olan bir durum olmasına karşın, 1984’de yazılan bu rapor için araştırmaların başladığı 1982 yılına kadar gündeme bilim- sel olarak getirilmemiştir.
Leymann, “mobbing”in, bir veya birkaç kişi tarafından, diğer kişi veya kişilere, sistematik biçim- de düşmanca ve ahlak dışı uygulamalarla or- taya çıkan “psikolojik şiddet” veya “psiko-terör” olduğunu vurgulamaktadır.
Leymann, mobbingi süreç olarak beş aşamada değerlendirmiştir :
1-Tanımlama Aşaması: Başlangıç ve önemli aşamadır. Bu aşamada, kurban; “zor”, “asi”, “muhalif”, “öteki” veya psikolojik sorunları olan biri olarak damgalanır.
Yönetimin yanlış yargısı ve taraflı tutumu, bu negatif döngüyü hızlandırır. Hemen her zaman, bunun sonunda, işten kovulma, yer değiştirme zorlanma veya zorunlu istifa vardır.
Belirtileri, sözünüz kesilir, yaptığını iş sürekli eleştirilir, jest ve bakışlarla ilişki kesilir, yazılı ve telefonda tehditler ve benzeri durumlar görüle- bilir.
2-Anlaşmazlık Aşaması:Kritik bir olayla, bir anlaşmazlıkla, karakterize edilir. Henüz mobbing değildir fakat mobbing davranışına dönüşebilir.
Belirtileri, çevrenizdeki insanlar sizinle konuşmaz, size diğerlerinden ayrılmış bir işyeri verilir, sizinle ilişkiye geçmeleri yasaklanır, sanki orada değilmişsiniz gibi davranılır.
3-Saldırganlık Aşaması: Bu aşamada saldırgan eylemler ve psikolojik saldırılar, mobbing dinamiklerinin harekete geçtiğini gösterir.
Belirtileri, insanlar arkanızdan kötü konuşur, asılsız söylentiler çıkarılır, kararlarınız sürekli sorgulanır, özgüveninizi olumsuz etkileyen bir iş yapmaya zorlanırsınız.
4-Kurumsal Güç Aşaması: Yönetim, ikinci aşama- da doğrudan yer almamışsa da, durumu yanlış yargılayarak, bu negatif döngüde işin içine girer ve kurban, örgütlü ve kurumsal bir güçle baş et- mek zorunda bırakılır.
Belirtileri, sizin için hiçbir özel görev yoktur, sürdürmeniz için anlamsız işler verilir, sahip oldu- ğunuzdan daha az nitelik gerektiren işler verilir, işiniz sürekli değiştirilir, özgüveninizi etkileyecek şekilde işler verilir.
5-İşine Son Verilme Aşaması: Kovulmadan sonra, duygusal gerilim ve onu izleyen psikosomatik hastalıklar devam eder. Mağdur işini bırakmakla da psikolojik şiddet baskısından kurtulamaz.
Mobbing, gelişmiş ülkelerde cinsel tacizin de önüne geçmiş olan bir psikolojik saldırı şekli olarak görülmektedir.
Genel olarak üst düzey yönetim kadrosu tarafından uygulanmaktadır. Araştırmalar “mobbing” mağdurlarının çoğunun otuzlu yaşlarda, iyi eğitimli hatta yüksek lisans, doktora gibi derecelerinin olduğunu göstermektedir. Parlak kariyeri olan bu kimseler, eski tarz yöneticiler için bir tehdit oluşturmaktadır, bu nedenle saf dışı bırakılmalıdır.
Mobinge Karşı Ne Yapmalıyız ?
Öncelikle “mobbing” hakkında kısa bir eğitim ile tüm çalışanları bu kavram ve davranış şekli ile tanışmasını sağlamalarıdır. Bir politika oluşturulup yazılı hale getirilmeli ve çalışanların katılımı sağlanmalıdır.
Kötü bir çalışma ortamından ayrıcalıksız tüm çalışanların korunması, duygusal tacizin tanım- lanması, bu olgunun yıkıcı olduğunun resmen ilan edilmesi, duygusal tacizin ihbar olarak ka- bul edilmesi konularını içerecek alt yapı oluşturulmalıdır.
Mobbing her işyerinde ve her tür kuruluşta olabilir. Uzmanlar mobbing (duygusal saldırı) send- romuna yakalanan bir kişinin topluma maliyetinin, yıllık gelirinden fazla olduğunu belirtiyorlar.
Acı olan, gelişmekte olan ülkelerde çok sayıda çalışanın benzer durumda olması ve bunun cid- di anlamda psikosomatik rahatsızlıklara neden olabileceğinin bilinmesidir.
Mobbingsiz günlerin sizlerle olmasını diliyorum.
sektörüm dergisi – mart 2019
