Kısa süre önce İzmir’in merkezinde, oldukça yeni ve modern bir yapıda gündemi sarsan bir yangın meydana geldi. 40 dairede eşzamanlı başlayan yangınla ilgili gündem oldukça meşgul edildi ama itfaiye raporu da dahil olmak üzere, bulguların tümü incelense de henüz tam anlamıyla açığa kavuşturulamayan yangın için tatmin edici bir yanıt bulunabilmiş değil.
Yaklaşık 7 yıl önce Adana’nın Aladağ ilçesinde yaşanan, oldukça eski ve teknolojik olmayan bir binada başlayan yangın için de; koca koca mühendislerimiz ana akım medyaya çıkıp, “Kaçak akım rölesi olsaydı, bu yangın yaşanmazdı” diye demeçler verdiler ve PR çalışması yapmaya çalışmışlardı.
Elektrik Yangınlarından ve Hasarlarından Korunma Derneği yöneticisi ve bu alanda çalışan bir Ar-Ge mühendisi olarak, konuları basından ve yakından takip ettiğim için gördüm ki; bu PR meraklısı mühendislerimiz hiçbir platformda doğru teknik verilere dayalı yorum yapmadılar.
Kaçak Akım Rölesi Yangını Önler Denilemez!
Elbette ‘Kaçak akım rölesi gereksizdir veya kullanılmamalıdır’ demiyorum. Ancak kaçak akım rölesi yangını önler demek, en hafif tabiriyle konuyla ilgili bilgisiz olunduğunu gösteriyor.
Hafızalarımızı biraz zorlarsak benzer bir yangın hadisesi de birkaç ay önce İstanbul Fikirtepe’de yaşanmıştı. Aslında bu ve benzeri yangınlar her gün yaşanmakla birlikte, her yangın kendine geleneksel ya da sosyal medyada etki yaratacak kadar büyük yer bulamıyor.
Peki İzmir’deki lüks konutlarda kaçak akım rölesi, bir sigorta veya şalter vb. eksik ürün kullanılmış olamayacağına göre, bu lüks sitede, eski bir yapı olan Aladağ Öğrenci Yurdu’nda ve mükemmel denebilecek yeni bir yapı olan İstanbul Fikirtepe’de benzer kaderi yaşamamıza sebep olan şey ne olabilir?
Tespitlerimizi Ne olabilir/Ne olamaz diye yaparsak, suçun nerede/kimde olduğunu anlama noktasında mesafe kat edebiliriz;
- Yapılan araştırmalar sonucunda herhangi bir net veriye ulaşılamıyor da, sebebin elektrik kontağı olduğu varsayımına yaslanmak bu yangınlarda çok yüksek ihtimalle doğru kabul edilebilir.
- Elektrik kontağının sebep olduğu bir yangında kaynağı akım ya da gerilim olan bir sorundan bahsedebiliriz. Akım kaynaklı bir yangın; bir priz ya da kablo kesiti ile seçilen sigorta uyumsuzluğundan kaynaklı kablo yanmasıyla başlar. İzmir ve İstanbul yapılarında, yapılar yeni olduğu için bu olasılık çok zayıf görünüyor. Bu yapılarda kaçak akım rölesi olmama ihtimali zaten yok ama kaçak akım rölesinin bu tarz bir yangında herhangi bir görevi de yok. Ta ki; yangın başlayıp izolasyon hatasıyla bir kaçak oluşana kadar..
- İstanbul Fikirtepe’de 24 dairenin aynı anda ama sadece klimaların olduğu bir köşesinde, İzmir’de 40 dairenin eş zamanlı ve Aladağ faciasında binanın birçok yerinde eşzamanlı yangın çıkması, bunun akım olasılığıyla bir noktadan prize aşırı yük ya da kablo kesiti- sigorta uyumsuzluğu ile açıklanabilme olasılığını çok zayıflatıyor.
- Diğer ihtimali değerlendirmek üzere, yangının gerilim kaynaklı çıkma olasılığına bakacak olursak; bu olasılıkta trafonun sisteme aşırı gerilim uygulaması ihtimalinde, bölgede başka bir yapıda benzer bir sorun oluşmaması, İstanbul Fikirtepe’deki gibi sadece bir bölümün yanmaya başlaması, aşırı gerilimin sistemdeki cihazları yakarak kısa devreye gidip sigortaları açmaması gibi olasılıklar trafodan bir gerilim yükselmesi ihtimalini de arka plana atıyor.
Nötr temassızlığı ya da nötr kopması olasılığıyla, dengesiz yüklerin fazlar-nötr arasındaki gerilimi 2 fazda yükselttiği, birinde düşürdüğü, yükselen 2 fazın birinde neredeyse faz-faz seviyesine kadar yükseltme ihtimalinde yine kaçak akım rölesi açmayacak.
Bu sefer sigortalarda kısa devreye anlık gitmediği için, manyetik açma yapmayarak ta ki; sistemdeki cihazların yanmaya gittiği ve alev almaya başladığı yere kadar termik açmayı da aktif edemeyecek.
Belki günlerce kopuk ya da temas sorunu oluşacak. Aladağ’da sayaç değişiminden sonraki ihtimalde olduğu gibi gevşeklik problemi, eş zamanlı olarak tüm yapının bir fazında özellikle yangın çıkmasıyla sonuçlanabilecektir. Özetle; bu yangınların detaylı incelemesi bu veriler ışığında tekrar yapılmalıdır..
Peki Ya Çözüm?
Bu tarz yüksek risk taşıyan problemleri, tüm yapılarda 3 Aralık 2003 tarihli 25305 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği’nde Koruma Sistemleri başlığı altında yer alan aşırı gerilim sönümleyicileri kullanarak basitçe çözebiliriz. Yapılacakların basitliği ve yapılmaması durumunda da yangınlar, can kayıplarıyla birlikte projeciden elektrik müteahhidine, yapı müteahhidinden yöneticiye kadar herkes için sorumluluk doğuracağını dikkat alırsak hala aynı sorunları yaşıyor olmamızsa gerçekten hayret vericidir.
makale: ELYAK Başkanı Evren YURTTAŞ