Bu yazımızda toplumun neredeyse tamamı tarafından merakla takip edilen enflasyonun güncel seyri ve sebeplerinden bahsedeceğim;
Bilineceği üzere son zamanların en önemli konusu Ukrayna-Rusya Savaşı ve bununla ilgili yaptırımlar olmuştur. Söz konusu savaş önemli belirsizliklere neden olurken, yaptırımlar da global ticarette önemli sıkıntılara ve arz aksaklıklarına yol açmaktadır.
Birçok firma Rusya’daki üretimlerini durdurmuş veya Rusya’dan tamamen çekilmişlerdir. Bunun yanında AB bölgesine Rusya’dan giden enerjiye Ruble ödemesi şartı AB bölgesinde ciddi belirsizlikler ortaya çıkarmıştır.
Diğer yandan Çin’e baktığımızda, tekrar kapanmalar nedeniyle üretim aksamaları bir yana, konteyner bulamama nedeniyle yükleme yapılamaması, navlunun yükselmesi ve maliyetler nedeniyle hızla artan fiyatlar önemli sorun olmuştur. Ülkemize baktığımızda ise bunların üzerine ek olarak kuru ve ihracatı da dikkate almak durumundayız.
Önce kur gelişmelerinin fiyatlar üzerinde etkisine bakalım; 9 seviyelerinden 19 seviyelerine çıkarak fazla düşmeyen ve 14-15 TL bandına sıkışan dolarda artış kısa sürede %50’den fazladır. Kaldı ki dolar 18’lere çıktığında yapılan ithalatın maliyeti hala stoklardadır. O yüzden bu stoklar erimeden de enflasyonun düşmesini bekleyemiyoruz.
Diğer bir husus global fiyat ve navlun artışlarıdır. Yükleme için konteyner bulunamamasından tutun, her ithal edilen hammaddenin fiyatının dolar bazında ciddi artışlar yapmasına kadar birçok dış faktör özellikle ÜFE rakamında ciddi bozulmalara yol açmıştır. Buna kur yükselişi de eklenince enflasyonda ve beklentilerde önemli bozulmalar olmuştur.
Ukrayna-Rusya savaşı nedeniyle kısa sürede hızla yükselen enerji fiyatları nedeniyle üretimin enerji maliyeti ciddi oranda yükselmiş ve enflasyonun yüksek çıkmasına da sebep olmuştur.
Son yurt içi ÜFE verisine baktığımızda, yıllık bazda Mart 2022 ayında %115 seviyesine dayandığını görüyoruz. Bu durumda TÜFE rakamında kısa vadede düşüş beklemek zorlaşmaktadır.
Enflasyon Ne Zaman Düşecek?
Eğer yeni kur atakları veya global ürün fiyat artışları gerçekleşmezse ilk atağın başladığı Aralık ayının yıl dönümünden sonra baz etkisi nedeniyle düşüşe başlayabilir.
Özellikle Mart 2023 ayında düşüşün gelme ihtimali yüksektir. Ancak daha önce de belirttiğimiz gibi, yeni kur atakları veya fiyat yükselişleri yaşanmaması kaydıyla söylediğimiz senaryo gerçekleşebilir.
IMF ve Dünya Bankası gibi kuruluşlar, global ve Türkiye büyüme beklentilerini aşağıya çekmektedirler.
Bu sırada ABD ve AB bölgesinde resesyon (durgunluk) konuşulmaya başlanmıştır. Bu durgunluğun üzerine bir de FED faiz artırımlarını da eklersek talebin daha hızla baskı altına alınabileceğini düşünebiliriz.
Özellikle ABD, enflasyonu azaltmak için talebi dizginleme politikası çerçevesinde faiz artırımlarına gidecek gibi görülüyor. Asıl sorun, enflasyon ve durgunluğu bir arada yaşamak yani stagflasyona girmektir. O zaman eldeki malın nakit akışı için pek de anlamı kalmamaktadır.
Fiyat yükselse bile satamadıktan sonra nakit akışında sorun yaşamak kuvvetle muhtemeldir. O yüzden önümüzdeki dönem finansal risk kontrolünün ciddi şekilde yapılması gereken bir dönemdir. Aksi halde ciddi sıkıntılarla karşılaşma ihtimali daha yüksektir.
