Hijyen yer giderleri
Hijyen yer giderleri ilacın yerde kullanılan en önemli inşaii tesisat elemanıdır. Bu eleman zeminde kendisine doğru akıtılan suyu toplayıp kanalizasyon sistemine ulaştırır. Kirliliğin temizlik ile kesiştiği yer düzleminde bulunur.
Yapısı içinde ki sifonik özelliğinden ötürü, kanalizasyon hattından gelen koku ve kirli havanın oda içine ulaşmaması için gerekli tedbirler alınmıştır.
Sifon sistemi içinde yer alan su ile bu geçiş önlenmiş olur. Arada kalan su katmanı kirli ve pis kokulu havanın odaya ulaşmasını engeller. Ancak sorun, bu suyun zamanla buharlaşıp veya sifonlaşıp bulunduğu koruyucu ortamdan uzaklaşmasıdır.
Sifon bölgesinde su kalmaz ise kirli rögar hattı kokusu işletmeye yayılır. Bunun için bu tür giderlerin sürekli sulu muhafaza edilmesi sağlanır.
Hatta bazı işletmelerde su giderlerinden koku gelmeye başladığında içine yavaş olarak bir parça su dökülmesi bu yüzden tavsiye edilir.
Suyun yavaş dökülmesi tabiri, aslında yazıyı okuyacak arkadaşlarımın dikkatini çekecek bir husustur. Bir anda yüksek miktarda dökülen su, sahip olduğu kinetik ile vakum etkisi yaratarak akıp gider beraberinde de gitmesini istemediğimiz suyu da beraberinde alıp götürür. Pis suyun hijyen gidere akarken vakum etkisi yaratmaması için vakum kırıcı düzenek ile tasarlanması önemlidir.
Akan suyun kinetik gücü ile bazı uygulamalarımızda tesisatı yıkamayı bile tasarlayabiliriz. Oluşturduğumuz vakum etkisi bazı katı maddeleri de beraberinde taşıyarak tesisatımızı temizleyebilir.
Bu uygulamayı çatılarımızda sifonik uygulama yaptığımız örneklerde görebiliriz. Böylelikle yağmur suyunun kinetik enerjisi ciddi bir vakum oluşturur ve klasik sistemlere göre daha geniş indirme boruları aksine vakum etkisi ile sanki pompa ile basıyormuş gibi suyun uzaklaştırılmasını sağlar.
Ancak yer giderlerinde bunun tam tersi bir etki istenir. Yani vakum etkisi ile suyumuzu kanal hattına kaptırmamamız gerekir. Suyun akışını önlemek için akan suda vorteks oluşacak tarzda tasarıma gidilir. Suyun transfer edilmesi gereken yerlerde ise tam tersi vorteks kırıcı dediğimiz elemanların emiş hattı üzerine yerleştirilmesini talep ederiz.
Çoğu tesisatçılarımızın havalandırma borusu diye tesisata yerleştirdikleri aslında vakum kırıcılardır. Her boşalma ve sifon bölgesinde kullanılması tavsiye edilir. Buna karşın genellikle kendirline kolon hatları üzerinde yer bulan uygulamalardır.
Bunun yanı sıra hijyen yer giderlerimizde en çok olması istenen husus tüm hijyen ekipman da olduğu gibi çok rahat temizlenir olmasıdır. Yer gideri kapağı kaldırıldığında ızgaralarına biriken muhtemel katı maddeleri ayrılan kovasına rahat ulaşılmalıdır.
Tesisatın tasarımında ihtiyacın bir ölçek üzerinde büyük akış kesiti kullanılması vakum oluşumunu engellemeye yardımcı olur. Çünkü suyun vakum oluşturacak etkisi kesitin arttırılması ile azalmış olur. Bunun yanı sıra vakumu kırmak için ızgara kesiti de arttırılır, bu uygulama ile aynı zamanda filtrasyon yeteneği de arttırılmış olur.
Her ne kadar tedbir alınmış olsa dahi çok aktif olmayan yani az kullanılan yer giderlerinde , vakumlu suyun kaçışı önlenmiş olsa dahi zaman içinde, evoparosyon ile su kaybı olabilir. Bu kaçınılmaz durumdan ötürü işletmelerde yaş ve kuru olarak iki türlü gider kullanılmaktadır.
Kuru giderler , az kullanılan ve bu yüzden suyunu kaybeden giderlerdir. Kuru giderlerin kapağı contalı ve tam sızdırmaz olarak yapılır. Kullanımı gündeme geldiğinde Magdeburg küresi kullanılarak açılır ve iş bittiğinde tekrar kapak yerine yerleştirilir. Yaş ve kuru giderler imalat açıdan farklılık gösterir. Birinin kapağı tam sızdırmaz ve conta ile korunmuş iken diğeri su geçişine müsade eden şekilde yapılmıştır.
Kuru Yer gideri
Gider kapakları üzerinden taşıyıcı ve ağır ekipmanları geçişine dayanabilecek biçimde en az 10 mm kalınlığında AISI 304 kalitesinde paslanmaz saç dan üretilir. Kapak çapları 200-250 mm genişliğine kadar üretilir.
Islak Yer Gideri
Bioteknolojik üretimlerin yapıldığı ve BSL değeri yüksek labaratuvarlarda , Hijyen yer giderleri kapağı kapalı olarak kullanılırken diğer taraftan ,kapak üzerinde bulunan 0,3 µ fitre ile nefeslenmesi de sağlanır. Kapak üzerine çeşitli aksesuarlar yerleştirilerek makine WIP veya CIP çıkışı olarak da kullanılırlar.
Hijyen yer gideri nin inşaatın yapımı esnasında zemin içinde rezervasyonlarının bırakılması gerekir. Bunun için 500 mm çapında saç veya plastik boruların dik olarak gider gelecek noktalara yerleştirilmesi tavsiye edilir.
Kare kutu şeklinde bırakılan rezervasyonlar, zeminde çatlamaların yürümesine sebep olmaktadırlar. Buna karşılık yuvarlak rezervasyon çatlağın yürümesine direnmektedir. Ancak bu bırakılan boşlukların inşaat süresince gvenlik açısından üst kapaklarının kapatılması tavsiye edilir.
Evyeler , Çalışma Bankoları , Çeker Ocaklar.
Evyeler, üretim ortamlarında kontrollü yıkama alanı olarak kullanılır. İhtiyaca göre farklı şekilde üretilirler. Genellikle bütünü ile AISI 304 paslanmaz çelikten üretilmişlerdir.
Evyelerin çalışma düzlemi ve evye derinliği yıkanması öngörülen malzemeye göre saptanır. Küçük lab malzemeler için derin olmayan evye tercih edilirken , büyük makine parçalarının yıkandığı evyeler mümkün olduğunca derin olarak yaptırılır.
Evyelerin alt kısımlarının mümkün olduğunca rahat temizlenebilir tarzda yapılması tavsiye edilir. Çekmeceli olması istenmez.
Ancak entegre edilmiş dolap ve benzeri donanım içinde temizlik malzemeleri muhafaza edilir. Evye üzeride yapılacak temizliğe göre farklı özellikde su atları bulunur.
Kaba yıkamalar için soğuk ve sıcak şehir şebeke veya yumuşatılmış su bulunabileceği gibi son yıkamalar için DI veya WFI suyu da bulunabilir. WFI suyu kullanılan evyeler üzerinde çalışan operatörü 80 derecelik sıcak sudan korumak için , borulu soğutma eşanjörü kullanılır.
Çalışma Bankoları , genellikle üretim ortamlarında seramik veya Trespa satıhlı veya muadili malzemeler olarak tercih edilir. Çoğu zamanda Paslanmaz malzeme tercih edilir. Genellikle işletme içerisinde IPC lerde kullanılır. Tezgah üzerinde analetik cihazlar, iç çekmecelerinde ise sarf ve format parçaları ve cam eşyalar muhafaza edilir.
Çeker ocaklar, işletme içinde ve özellikle Laboratuvarlarda , tehlikeli gazlar ile çalışılan yerler için kullanılır. Çeker ocaklar içerisine aynı bankolarda olduğu gibi çalışılacak muhtelif gaz ve su hatları ihtiyaca göre bağlanır. Burada oluşan toksik ve patlayıcı gazlar filtre edilerek , Atex uyumlu fan ile mahal dışına yollanır. Kabin sürekli vakum altında tutulur ve ortama ters yönde gaz kaçışı önlenir. Hava hızı otomatik olarak ayarlanır olmalıdır. Kabinin aktif olmadığı sürelerde ortamın şartlanmış havasının kabin içerisinden geçerek kaybedilmemesi için kapağı kapatılır.
Kabin çalışma düzlemi de çoğu zaman asitli maddelere karşı dayanıklı olması için masif seramik olarak seçilir.
Ortamdan çıkan solventler için ise kabin altına yerleştirilen solvent toplama rezervuarı kullanılır. Bunun bulunduğu bölümde korezyona karşı ayrıca havalandırılır. Atık solventler zaman, zaman toplanır ve ortamdan uzaklaştırılır.
Atlama Bankoları ve Soyunma Dolapları, Aır- lock lar
Atlama Bankoları, işletmeye girişte ayakkabılarımızın değiştirildiği veya üzerine poşet geçirdiğimiz yerlerdir. İşletme yönüne geçerken plastik poşet geçirdiğimiz, ters yönde de işletmeyi terk ederken poşeti çıkardığımız üzerinden oturarak bu işi rahatça yaptığımız yerdir.
İşletmeye doğru banko üzerinden geçtikten sonra artık kontrollü alan içerisine ulaşmış sayılırız. Bu esnada saçlarımız ve sakallarımız için de ( var ise ) bone takılması gerekir.
Çünkü dış ortamdan ilaç üretim ortamı içerisine kıyafetlerimizden ötürü bir şeyi taşıyarak getirmek istemeyiz. Bunun tersi ilaç bulaşmış kıyafetlerimizin de bizim ile dış ortamlara taşınması istenmez.
Üstteki atlama bankolarından bir tarafında işletme kıyafeti diğer tarafında ise genel kıyafetimiz bulunmaktadır. Bankonun işletme tarafında bulunuyor isek üzerimizde ki kıyafetin işletmeye uygun kıyafet olması gerekir.
Bu kıyafetlerin ziyaretçiler için dispozıble , çalışanlar için ise çok kullanımlı ve çalışılan işe bağlı olarak haftada en az iki kez değiştirilmesi öngörülmelidir. Atlama bankosunun her iki tarafına bu kıyafetlerin saklanacağı soyunma dolapları vardır.
İşletmeye girilen bu tür odalarda bazı durumlarda dolap yerine bazen sadece askılık da kullanılır. Çünkü dolap gibi bazı tefrişatın temizliği de sıkıntı yaratabilmektedir.
Ayrıca atlama bankosundan işletmeye geçişte son kapı çıkışı yanında el dezenfektanı ve kişinin kıyafetlerini yaralayacağı boy aynası konması tavsiye edilir.
Bu tür işletmeye girdiğimiz kontrollü alanlarda giriş ve çıkış kapısının aynı zamanda açılmasını önlemek için kapılar üzerinde kilit mekanizması bulunur. Buna Aır lock sistemi denir. Bir kapı bir diğeri kapandığında açılabilir. Kapıların açılması ve kapanmasını gösterir ışıklı ikaz sistemleri , çalışan üzerinde kapalı bir yerde kilitli kalma korkusunu önler.
Aır-lock sistemleri üzerinde ki kilit mekanizmaları acil durumda By- pass edilecek şekilde tasarım yapılmalıdır. Bunun için kapı üzerine bir acil durum açma butonu yerleştirilmelidir. Yangın anında tüm kapıların kilit sistemleri boşalabileceği gibi lokal olarak kişilerin insiyatifinde açma butonu ile de kilitli kapı açılabilir.
Güvenlik ile hijyen yani GMP beklentilerinin bazen bu gibi noktalarda kesiştiği görülebilir. Bunun için önceliklendirme önce insan sağlığı daha sonra insan sağlığı şeklinde tasarlanmalıdır. Veya akıllı , kurnaz tasarımlar da uygulanabilir.
Dublin de gezdiğim bir Bioteknoloji tesisinine girerken kullandığım atlama bankosun ortasında yangın halinde rahat geçiş için 60 cm lik bölge açık bırakılmıştı. Yönetmeliklerin ve talimatların kesiştiği durumlarda işletme yetkililerin harmonizasyon çalışması gerekir. Hiçbir husus ilaç üretiminde muaylak da bırakılmamalıdır.
Bu tür Aır-locklar şeklinde ayrılmış odaların içerisinde bankonun bir tarafının yer temizliği farklı diğer tarafının yer temizliği ise farklı makine ve kişiler tarafından yapılması gerekmeyebilir. Ancak temizlik SOP si etkinliği kanıtlamış olmalıdır.
Kişilere ait kıyafetlerin isimlerine ayrılmış ayakkabılık ve veya dolaplarda bulunması istenir. İşletmeye girilen bu odalarda dolap ve çekmecelerde kilitleme mekanizması bulunmaz. Değerli kıyafet ve eşyalarını fabrikaya girdikleri ilk soyunma bölümlerinde bırakmış olmaları beklenir.
